Arabska Republika Iraku

Arabska Republika Iraku (Oficjalnie znane jako Arabska Republika Iraku, potocznie nazywany jest Wolnym Irakiem) - państwo położone na terenach Mezopotamii, pod rządami Prezydenta Rafik Husajn, znane jako jedyny legitymizowany rząd Iraku.

Etymologia

Nazwa w języku arabskim ‏العراق‎ (al-ʿIrāq) poświadczona została już w VI wieku. Spośród kilkunastu etymologii, jedna odnosi się do starożytnego miasta Uruk w południowej Mezopotamii (sum. unug/unuki; akad. Uruk; bibl. Erech), inna zaś do arabskiego słowa ’araqa, „spocony, głęboko zakorzeniony, dobrze podlany” (dobrze nawodniony obszar mógł robić wrażenie na Arabach pochodzących z pustynnych terenów Półwyspu Arabskiego).

Arabski podróżnik Al-Masudi (zm. 956) twierdził, że nazwa pochodzi od arabskiego określenia „żurawia studziennego” i zwracał uwagę na wielkie rzeki przepływające przez Irak. We wczesnych wiekach islamu terminem „Al-Irakani” („dwa Iraki”) określano miasta Al-Basra i Al-Kufa. Zdaniem J. Głodka najbardziej uzasadnione jest wyprowadzenie nazwy kraju z języka akadyjskiego, w którym słowo irak oznacza „kraj nasłoneczniony, słońca”.

Od 2003 roku obszar znany był jako rząd lub partia BAAS, jednak od 5 listopada 2014 roku, po konferencji tikrickiej zawierającej koalicję pomiędzy partią BAAS, a partią Twój Ruch (Ryszard Kalisz), nazwę kraju zmieniono na Arabska Republika Iraku, oficjalnie roszcząc sobie prawa do władzy nad Irakiem (podważając przy tym autorytet dyktatury w Bagdadzie).

Historia

Rządy Baas

W okresie al-Bakra

Szablon:Osobny artykuł Rządy Jahji i Arifa nie spełniły jednak oczekiwań partii Baas. Baasiści zorganizowali w 1968 kolejny zamach stanu, w następstwie którego przejęli pełnię władzy. Faktycznym liderem państwa irackiego stał się Ahmad Hasan al-Bakr, który został prezydentem, premierem, dowódcą armii oraz przewodniczącym nowo utworzonej Rady Dowództwa Rewolucji. W skład rządu al-Bakra oprócz przedstawicieli partii Baas weszło 9 niezależnych nacjonalistów oraz trzech ministrów kurdyjskichSzablon:Odn a elita państwa została zdominowana przez świeckich sunnitówSzablon:Odn. Nowy rząd natychmiast przystąpił do walki z opozycją – represje dotknęły głównie komunistów i inne grupy lewicowe niesprzymierzone z baasizmem w wydaniu al-BakraSzablon:Odn. Prześladowania, przy entuzjazmie Irakijczyków, dotknęły też nieliczną społeczność żydowską po wykryciu przez rząd rzekomego syjonistycznego spisku.

Do 1971 r. al-Bakr i jego kuzyn Saddam Husajn pozbyli się wewnątrzpartyjnej konkurencjiSzablon:Odn co umożliwiło im przeprowadzenie serii wewnętrznych reform obejmujących między innymi reformę rolną i nacjonalizację złóż ropy naftowej i własności zachodnich firm paliwowych. Reformy utrzymane w lewicowym stylu i wprowadzenie Karty Narodowej definiującej system Iraku jako socjalistyczny nie doprowadziły jednak do większego przeobrażenia gospodarki irackiej, w której wciąż przeważał wolny rynek. Rząd dzięki zwiększonym przychodom z ropy zmechanizował rolnictwo, utworzył nowe zakłady pracy oraz rozbudował infrastrukturę doprowadzając do wzrostu poziomu życia obywateli.

W pierwszej fazie rządów al-Bakr doprowadził do pogorszenia i w konsekwencji zerwania stosunków dyplomatycznych z Wielką Brytanią i Stanami Zjednoczonymi. Coraz trudniejsze relacje łączyły przez to Irak z prozachodnimi rządami regionuSzablon:Odn oraz sąsiednią Syrią (mimo faktu, że rządził w niej inny odłam partii Baas)Szablon:Odn. Skrajnie negatywne relacje pozostawały natomiast na linii Irak-Izrael, które pozostawały szczególnie wrogie po tym gdy w 1973 w trakcie wojny Jom Kipur Irak wysłał jednostki pancerne walczące z izraelską armią, a w 1978 al-Bakr potępił egipsko-izraelskie rozmowy pokojowe. Coraz lepsze były natomiast relacje iracko-radzieckie. Układy z ZSRR spowodowały pogorszenie relacji z USA, które zdecydowały się m.in. finansować w latach 1973–1975 kurdyjskich rebeliantów walczących z rządem. Pod wpływem al-Bakra, Irak z czasem oddalił się od ZSRR i rozpoczął proces poprawy stosunków z USA. Po niemalże całkowitym zdystansowaniu się od ZSRR (dzięki szybkiemu wzbogaceniu się Irak nie potrzebował już radzieckiej pomocy gospodarczej) kraj prowadził niezależną politykę opierając się głównie na współpracy z Arabią Saudyjską i Kuwejtem, nie rezygnując przy tym z agresywnej retoryki antyizraelskiejSzablon:Odn.

Najpoważniejszym problemem wewnętrznym Iraku pod rządami al-Bakra w latach 1973–1974 pozostawała kwestia kurdyjska, którym przewodził Mustafa Barzani. Walki trwały one do 1975, gdy Iran wycofał się z udzielania Kurdom pomocySzablon:Odn na mocy porozumienia w Algierze. Iran w zamian za zrzeczenie się przez Irak prawa do części szlaku wodnego w Szatt al Arab wycofał swoje wsparcie dla Kurdów.

W okresie Saddama Husajna

W 1979 r. prezydentem został Saddam Husajn. Przeprowadził on czystkę w szeregach Rady Dowództwa Rewolucji, przeprowadził pogrom komunistów (co doprowadziło do utworzenia komunistycznej partyzantki Al-Ansar) oraz znacząco poprawił relacje Iraku ze światem zachodnim. Rok po przejęciu władzy przez Saddama Husajna odbyły się pierwsze powszechne wybory, w których kobiety zyskały prawo głosu. W tym samym czasie doszło do znacznego pogorszenia się relacji z Iranem ogarniętym rewolucją islamską.

Szablon:Osobny artykuł Iran, chcąc rozszerzyć rewolucję islamską, rozpoczął zaopatrywanie w broń radykalnych organizacji szyickich, takich jak Zew Islamu. Przez kraj przetoczyła się fala rebelii szyickich i fali zamachów terrorystycznych. W 1980 Saddam Husajn przypuścił atak zbrojny na Iran. Podejmując tę decyzję, zamierzał na trwałe rozwiązać na korzyść Iraku długotrwały spór graniczny oraz zawładnąć bogatymi złożami ropy w rejonie Szatt al-Arab, przyłączyć do Iraku Chuzestan, czyniąc tym samym swój kraj nie tylko potęgą regionalną, ale i państwem przewodzącym całemu światu arabskiemu. Zamierzał również położyć kres rewolucji islamskiej i ingerencji Iranu w sprawy wewnętrzne Iraku. Saddam Husajn spodziewał się błyskawicznego zwycięstwa, jednak zamiast tego wojna przeciągnęła się do 1988 i zakończyła brakiem rozstrzygnięcia, przynosząc Irakowi wiele strat i długów.

W trakcie wojny z Iranem Irak korzystał z pomocy Arabii Saudyjskiej, Kuwejtu i Zjednoczonych Emiratów Arabskich, co oznaczało częściowe wyrzeczenie się dotychczasowego laicyzmu państwa. Również w 1988 wojsko irackie przeprowadziło przeciwko Kurdom operację Al-Anfal, której ofiarą padło, według różnych źródeł, od 50 tys. do 200 tys. osóbSzablon:Odn.

Szablon:Osobny artykuł Próbę zdobycia nowych terenów roponośnych Irak ponowił w sierpniu 1990, kiedy to przypuścił agresję na Kuwejt i początkowo utworzył zależną Republikę Kuwejtu, a następnie włączył państwo do Iraku jako prowincję. Choć większość rodaków i przedstawicieli innych Arabów uznała atak za sukces rządu, to interwencja nie spodobała się rządom europejskim, a także niektórym rządom arabskim. Na podstawie decyzji ONZ wojska z USA, Wielkiej Brytanii i innych państw wyparły latem 1991 siły irackie z Kuwejtu. W odwecie za atak w trakcie wojny rząd Iraku zbombardował kilka miast izraelskich. Na Irak nałożono surowe gospodarcze embargo, a kraj znalazł się w dyplomatycznej i ekonomicznej izolacji. Husajn czując, że zagrożone były jego rządy, na nowo wdrożył kampanię terroru i inwigilacji społeczeństwa. Stłumił także powstania szyitów i Kurdów, które wybuchły wiosną 1991Szablon:Odn, nie zatrzymał jednak ogłoszenia w 1992 utworzenia na terenie irackiego Kurdystanu autonomicznego tworu państwowego.

Wraz z międzynarodową blokadą Irak zaczął coraz bardziej popadać w kryzys. W 1993 i 1996 lotnictwo amerykańskie zbombardowało irackie wyrzutnie rakietowe na północy kraju, tereny na południu i okolice Bagdadu z powodu nierespektowania przez Irak ustaleń ONZ dotyczących zakazu prowadzenia badań jądrowych i kontroli zbrojeń. Co prawda w 1996 ONZ zezwoliła na eksport ograniczonej ilości ropy naftowej (program „ropa za żywność”) jednak już w 1997 i 1998 Irak uniemożliwił pracę zespołom komisji ONZ ds. rozbrojenia. U progu XXI wiek doszło do liberalizacji systemu politycznego, przeprowadzono reformy konstytucji oraz wprowadzono amnestię dla więźniów.

XXI wiek (wojna w Iraku)

Szablon:Osobny artykuł W 2003 r., po długich dyskusjach i pod pretekstem naruszenia przez Irak rezolucji Rady Bezpieczeństwa nr 687 i późniejszych umów ONZ w sprawie zawieszenia broni w 1991 r., kraj ten zaatakowała kierowana przez USA koalicja niemająca mandatu ONZ, której celem było obalenie Saddama Husajna. Głównym argumentem koalicji usprawiedliwiającym atak było twierdzenie, że Irak posiada broń chemiczną i biologiczną, a także wspiera terroryzm. 13 lipca 2003 amerykański cywilny administrator Iraku Paul Bremer utworzył Iracką Radę Zarządzającą, do której weszli przedstawiciele najważniejszych żyjących w kraju grup wyznaniowych i etnicznych. Skład Rady nie został wyłoniony w wyborach, lecz ustalony po konsultacjach między Amerykanami i wybranymi formacjami opozycyjnymiSzablon:Odn. W marcu 2004 Tymczasowa Rada Zarządzająca przyjęła tymczasową konstytucję, a w czerwcu 2004 władza w kraju została teoretycznie przekazana Irakijczykom. Rada została rozwiązana, ale wojska koalicji pozostały w Iraku bezterminowo. W Iraku najważniejszą siłą polityczną stali się szyici, wśród których ukształtowały się dwie frakcje: umiarkowaną pod przywództwem ajatollaha Ali as-Sistaniego, który z entuzjazmem przyjął amerykańską interwencję i określa się jako demokratę, oraz skrajnie antyamerykańska Muktady as-Sadra.

Po obaleniu rządu Saddama Husajna w kraju wybuchła antyamerykańska wojna partyzancka. Główną osią oporu były tereny sunnickie. Na czele powstania stali głównie byli baasiści, którzy za swój cel uznali obronę islamu w wydaniu sunnickimSzablon:Odn. Do powstania przyłączyły się antyamerykańskie formacje szyickie (Armia Mahdiego) sympatyzujące z as-Sadrem. Wkrótce wojna przeciwko Amerykanom przerodziła się w walki pomiędzy grupami sunnickimi i szyickimi, w łonie których także dochodziło do animozji.

W styczniu 2005 odbyły się wybory parlamentarne zbojkotowane przez większość sunnitów. Wybory wygrał popierany przez as-Sistaniego szyicki Zjednoczony Sojusz Iracki, który zdobył 48% głosów. W kolejnych miesiącach Irak został przekształcony w republikę federacyjną. W nowym państwie sunnici zostali zmarginalizowani politycznie na skutek debasyfikacji oraz padli ofiarą represji ze strony szyitówSzablon:Odn. Wybory parlamentarne w Iraku w 2010 potwierdziły dominację szyitów, po raz kolejny doszło w nich do wykluczenia ze startu wielu działaczy sunnickich.

Szablon:Osobny artykuł Po wycofaniu się amerykańskich sił okupacyjnych w grudniu 2011 sytuacja w kraju była daleka od stabilnej, a głównym problemem były spory na tle religijnym, które targały krajem. Konflikt religijny był obecny także na najwyższych szczeblach władz. Dzień po wycofaniu się ostatniego amerykańskiego żołnierza z Iraku, 19 grudnia 2011, szyickie władze wydały nakaz aresztowania sunnickiego wiceprezydenta Iraku Tarika al-Haszimiego pod zarzutem planowanych zamachów bombowych na rząd Nuri al-Malikiego. Konflikt religijny w Iraku napędzany był ponadto przez wojnę domową w Syrii, gdzie przeciwko rządzącym alawitom walczyli sunnici, w tym radykalne grupy dżihadystyczne z ugrupowaniem Islamskie Państwo w Iraku i Lewancie na czele. Dżihadyści z Islamskiego Państwa w Iraku i Lewancie wykorzystali walki sunnickich plemion przeciwko rządowi w 2013 do ataku na tereny irackie. Oddziały dżihadystów opanowały szerokie obszary kraju, a po ataku na Mosul, premier Iraku próbował nieudolnie ogłosić stan wyjątkowy. W wyniku ofensywy Islamskiego Państwa w Iraku i Lewancie Irak de facto rozpadł się na trzy części kontrolowane przez sunnickich dżihadystów, Kurdów i szyickie władze centralne. Sukcesy dżihadystów w Iraku doprowadziły do interwencji w kraju międzynarodowej koalicji przeciwników Państwa Islamskiego.

Administracja

?

Polityka międzynarodowa

Cypr nie istnieje.